Nadciśnienie - leczenie
Zmiana dotychczasowego stylu życia jest w stanie istotnie obniżyć wartości ciśnienia tętniczego u osób z ciśnieniem podwyższonym, a także prawdopodobnie zapobiec rozwojowi choroby u osób, które mają do niej genetycznie uwarunkowane skłonności. Wśród sposobów leczenia niefarmakologicznego wymienia się: normalizację masy ciała, ograniczenie spożycia soli, zwiększenie spożycia potasu, umiarkowane spożycie alkoholu, zaprzestanie palenia tytoniu, aktywność fizyczną, uspokojenie trybu życia oraz dostosowanie diety.
Normalizacja masy ciała to jeden z najważniejszych elementów terapii, który sprawia, że każde zrzucenie wagi o 10 kilogramów to redukcja ciśnienia skurczowego o 5 – 20 mm Hg. Czasem wystarczy schudnąć, by zmniejszyć dawki leków na nadciśnienie bądź całkowicie je wyeliminować. Prawidłowy wskaźnik masy ciała (BMI) powinien kształtować się poniżej 25 (obliczany jest przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach), wszystko powyżej – to nadwaga bądź otyłość.
Ograniczenie spożycia soli do 5 gramów na dobę (około 1 łyżki) pozwala obniżyć ciśnienie skurczowe o 4 – 6 mm Hg. Aby odzwyczaić się od dużych ilości soli, w które bogate są fast foody, produkty marynowane, wędzone mięso i ryby, należy stopniowo zmniejszać jej zawartość w pożywieniu, zastępować innymi przyprawami bądź po prostu rezygnować z niektórych obfitych w sól pokarmów.
Zwiększenie spożycia potasu u osób z prawidłową czynnością nerek na poziomie 3,5 grama powoduje średnie obniżenie ciśnienia skurczowego o 4,4 mm Hg i rozkurczowego o 2,5 mm Hg. Najlepiej go dostarczyć organizmowi w świeżych owocach i warzywach.
Umiarkowane spożycie alkoholu nie podwyższa wartości ciśnienia tętniczego krwi, dobrze będzie zatem nie przekraczać dopuszczalnego dziennego spożycia, czyli 60 ml wódki, co odpowiada 300 ml wina lub 700 ml piwa.
Zaprzestanie palenia tytoniu gwarantuje znacznie wolniejszy rozwój miażdżycy, zmniejszenie ryzyka wystąpienia zawału, niewydolności serca, udaru mózgu i powikłań nadciśnienia tętniczego, a także polepszenie skuteczności leczenia.
Aktywność fizyczna nie tylko obniża wartość skurczowego ciśnienia tętniczego o 4 – 9 mm Hg, ale i pomaga zredukować nadwagę, poprawić ogólną wydolność ustroju i zmniejszyć umieralność. Zaleca się umiarkowane, regularne ćwiczenia aerobowe takie jak szybki marsz, pływanie czy jazda na rowerze przez co najmniej 30 minut w większości dni w tygodniu. Ćwiczenia izometryczne (podnoszenie ciężarów) są przeciwwskazane, gdyż powodują nagły i duży wzrost ciśnienia.
Uspokojenie trybu życia sprzyja niższym wartościom ciśnienia tętniczego krwi, dlatego też nie należy dopuszczać do sytuacji, w których jest się wciąż zabieganym, zestresowanym, czy śpi się mniej niż 5 godzin na dobę. Sen powinien być efektywny, a jeśli występują trudności w zasypianiu, sen przerywany, płytki lub bezdech senny należałoby znaleźć tego przyczyny, które dobrze by było leczyć.
Dostosowanie diety polega przede wszystkim na ograniczeniu spożycia tłuszczu oraz wprowadzeniu owoców, warzyw i ryb, pamiętając cały czas o małej podaży soli. Należy jeść duże ilości owoców i warzyw, zwłaszcza świeżych i bogatych w potas (banany, pomidory, ziemniaki, fasola, groch i szpinak); warto spożywać zupy przygotowane z warzyw, mięso drobiowe, gotowane (a nie smażone) ryby, gruboziarniste kasze i ryż; w ramach śniadań i kolacji spożywać pieczywo chrupkie lub pełnoziarniste, płatki kukurydziane, chude sery i jogurty, białka jajek; zalecane jest spożywanie orzechów włoskich i migdałów, picie niskotłuszczowego mleka, soków z warzyw, herbaty bez dodatku cukru, słabej kawy w rzadszych odstępach czasowych (najlepiej z chudym mlekiem bez śmietanki), unikanie jedzenia typu fast food, a także chrupek, chipsów, krakersów, słonych paluszków.
Decyzja o wprowadzeniu leczenia farmakologicznego zależy przede wszystkim od zaawansowania nadciśnienia tętniczego i stopnia ryzyka powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego, które ustala się indywidualnie u każdego pacjenta, a także nieskuteczności stosowanych metod niefarmakologicznych. Leczenie farmakologiczne wprowadza się przy wartościach ciśnienia skurczowego > 160 mm Hg lub ciśnienia rozkurczowego > 100 mm Hg; jak również przy niższych wartościach ciśnienia, gdy obecne są już zmiany w narządach lub powikłania będące następstwem długotrwałego nadciśnienia, a także gdy z nadciśnieniem współistnieje cukrzyca bądź nasilona miażdżyca.
Wśród leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego wymienia się:
- leki moczopędne,
- beta adrenolityki,
- antagoniści wapnia,
- antagoniści receptora AT1.
Wszystkie wymienione grupy leków są odpowiednie do rozpoczęcia i przewlekłego stosowania w terapii nadciśnienia tętniczego. Mają one podobną siłę obniżania ciśnienia, różnią się natomiast działaniem niepożądanym i często indywidualną reakcją pacjenta na dany preparat. Należy jednak przede wszystkim pamiętać o konieczności indywidualizacji terapii, tzn. w każdym przypadku lekarz powinien dostosować lek do potrzeb pacjenta, uwzględniając współistniejące z nadciśnieniem schorzenia, a także specjalne stany jak ciąża czy wiek podeszły.